Kryptowaluty a podatki

Chociaż kryptowaluty istnieją już od ponad dekady, nadal nie ma jednolitego systemu podatkowego, który działałby sprawnie na całym świecie. Jak poszczególne kraje Europy radzą sobie z tym ciężkim orzechem do zgryzienia,?

Kryptowaluta – legalna wirtualna moneta?

Na ten moment kryptowaluty są legalne na terenie Unii Europejskiej, w USA, Japonii, Wielkiej Brytanii, Kanadzie i większości innych krajów rozwiniętych. Na rynkach wschodzących status prawny e-monet nadal był bardzo zróżnicowany. Chiny mocno ograniczyły dostęp do kryptowalut, ale bez faktycznej kryminalizacji posiadania. Indie zakazały bankom handlu Bitcoinem i pozostawiły niejasny ogólny status prawny.

Tam, gdzie e-monety są legalne, większość przepisów dotyczących innych aktywów dotyczy również nich. Prawo podatkowe to obszar, w którym większość ludzi może się gubić, zwłaszcza, jeśli jest zawiłe. Dla celów podatkowych kryptowaluty są zwykle traktowane jako własność, a nie waluta. E-monety przez urzędy podatkowe na całym świecie zazwyczaj nie są uważane za prawny środek płatniczy.

Kryptowaluty istnieją na zderegulowanym rynku, więc nie mają scentralizowanego organu wydającego. Portfele kryptowalutowe nie wymagają potwierdzania tożsamości ani innych danych osobowych, takich jak standardowe konta bankowe, co początkowo wzbudziło obawy dotyczące wykorzystywania e-monet do nielegalnej działalności. W pierwszych latach postrzegana anonimowość e-monet doprowadziła do wielu nielegalnych zastosowań. Kryptowalut używali handlarze narkotyków, a najbardziej znanym przykładem jest czarny rynek zwany The Silk Road. Była to sekcja tak zwanej darkwebu, gdzie użytkownicy mogli kupować nielegalne narkotyki. Wszystkie transakcje na Jedwabnym Szlaku wykorzystywały Bitcoiny. Ostatecznie nielegalny interes został zamknięty przez FBI w październiku 2013 roku.

Od tej pory jednak powstało wiele ciekawych e-monet wykorzystywanych użytkowo lub jako aktywa inwestycyjne, dzięki czemu to aktywo nie jest już kojarzone z nielegalną siecią. Pojawiły się też nowe przepisy prawne mające na celu uszczelnienie systemu podatkowego.

Podejście państw europejskich do kryptowaluty

Na terenie Unii Europejskiej istnieją regulacje dotyczące kryptowalut, do których muszą dostosować się wszystkie państwa członkowskie. Na ten moment nie ma w UE żadnych szczegółowych przepisów dotyczących statusu e-monet jako środka płatniczego. Kryptowaluty nie są więc traktowane jako waluta. Stwierdzono jednak, że podatek od wartości dodanej (VAT) nie powinien być naliczany przy przeliczaniu waluty tradycyjnej (fiat) na kryptowalutę. Oznacza to, że pomimo iż kryptowaluty nie są uznawane za środek płatniczy, jednak zerowy VAT otwiera możliwość wykorzystania kryptowaluty jako waluty. Należy jednak pamiętać, że na terenie UE VAT i inne podatki, takie jak podatek dochodowy, nadal mają zastosowanie do transakcji dokonywanych przy użyciu tokenów wymienianych na towary i usługi. Innymi słowy, istnieje możliwość, że dany token będzie opodatkowany jako usługa.

Stanowisko Europejskiego Banku Centralnego głosi, że tradycyjne przepisy dotyczące sektora finansowego nie mają zastosowania do kryptowaluty, ponieważ e-monety nie są tradycyjnym podmiotem finansowym.  W zależności od sytuacji, przepisy poszczególnych państw członkowskich traktują e-monety albo jako środek płatniczy, albo aktywo inwestycyjne. Kryptowaluta jako aktywo jest opodatkowana, a krypto-giełdy podlegają obowiązkowi potwierdzania tożsamości właścicieli kont kryptowalutowych. Nie istnieje żaden przepis zakazujący posiadania lub obracania tokenami poza takimi kontami, jednak na obywateli EU nałożony został obowiązek rozliczania się z przychodów generowanych przez obrót kryptowalutą, ściśle regulowany przez poszczególne państwa członkowskie.

Przykładowo, w Republice Czeskiej postanowiono wdrożyć dodatkowe przepisy prawne. Premier Andrej Babiš oznajmił, że prawo unijne dotyczące opodatkowania e-monet jest za mało szczelne, wobec czego regulacje krajowe powinny obejmować szczegółowe zasady dotyczące rozliczania się z urzędem skarbowym. Tak więc w przypadku sprzedaży i zakupu kryptowalut w Czechach podatki są obliczane na podstawie różnicy między wydatkami na zakup a dochodami ze sprzedaży tokenów. Używana jest jednolita stawka podatku, wynosząca 15%, podobnie jak w przypadku obrotu obcymi walutami.

Wyjątek stanowią osoby prowadzące niezależny handel kryptowalutami w celach biznesowych, skupiający całą działalność na kryptowalutach, np. poprzez handel na giełdach kryptograficznych. Takie osoby są zobowiązane do uzyskania licencji na swoją działalność i płacenia podatków do Funduszu Społecznego i Funduszu Zdrowia. Zawodowe handlowanie e-monetami na giełdzie wymaga więc założenia działalności gospodarczej. Poza tym kopanie e-monet w Czechach jest uważane za działalność w celach biznesowych, a zatem podlegającą opodatkowaniu w stawce 19%.

Zupełnie inne podejście postawia Wielka Brytania. Kryptowaluty są w Zjednoczonym Królestwie traktowane jak przychód “instrumentów pochodnych”. Sprawę reguluje sekcja 2A ustawy Bank of England Act 1998, która określa, że Bank of England jest odpowiedzialny zarówno za ochronę, jak i stabilność systemu finansowego Wielkiej Brytanii. Z tego powodu organem wydającym rozporządzenia dotyczące kryptowalut jest właśnie Bank of England. Zgodnie z tym celem Bank wziął pod uwagę ryzyko, jakie e-monety stanowią dla stabilności rynków finansowych w Wielkiej Brytanii, i wydał werdykt, że wielkość rynku kryptowalut nie jest obecnie wystarczająco duża, aby stanowić istotne ryzyko dla stabilności monetarnej lub finansowej w Wielkiej Brytanii.

Co to oznacza? Głównie to, że rząd umywa ręce i uznaje, nie będzie ingerował w handel kryptowalutami dodatkowymi regulacjami. Nie oznacza to jednak, że kryptowaluty są nieopodatkowane, a jedynie, że nie ma specjalnych ustaw ich dotyczących, a jedynie porady dotyczące sposoby rozliczania się z przychodu. Jak zauważono w poradniku dotyczącym prawa podatkowego, opublikowanym na stronie rządu, kryptowaluty mają unikalną tożsamość i dlatego nie można ich bezpośrednio porównywać z żadną inną formą działalności inwestycyjnej ani mechanizmem płatności. Tak więc podatek od dochodu uzyskanego z tokenów jest zależny od „zaangażowanych działań i stron”. Reguły rozliczania się osób prawnych z urzędem skarbowym w Wielkiej Brytanii zależą od zysków lub strat z wymiany walut, w tym kryptowalut. Każdy podmiot prawny, który zawiera transakcje z udziałem e-monet, jest zatem traktowany ten sam sposób jakby zawierała zwykłe transakcje zgodne z obowiązującymi przepisami dotyczącymi podatku od osób prawnych, a wszelkie uzyskane zyski są odpowiednio opodatkowane. W skrócie, zysk z kryptowalut jest więc traktowany tak samo, jak zysk z akcji czy obligacji.

Trochę inaczej wygląda sprawia w przypadku przedsiębiorstw niemających osobowości prawnej. Wtedy podatek dochodowy jest naliczany od zysków i strat, które można przypisać transakcjom z wykorzystaniem kryptowaluty.

Podejście państwa polskiego do kryptowaluty

W Polsce handel kryptowalutami jest legalny. E-monety są propagowane przez krajowych ekspertów, np. profesora Krzysztofa Piechę, jednak dla wielu ekonomistów wciąż wydają się wielką niewiadomą. Jeszcze w 2017 pozytywnego nastawienia ekspertów, Narodowy Bank Polski i Komisja Nadzoru chłodno podchodziły do tematu kryptowalut.

Jeśli chodzi o kryptowalutę a podatki, handel i dochód z transakcji na e-monetach, jest on rozliczany w Polsce dość prosto, ponieważ podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym w dwóch przedziałach 18% i 32%. Jednakże czynność sprzedaży lub zakupu walut cyfrowych jest uważana przez urząd skarbowy za przeniesienie praw majątkowych, które podlega opłacie w wysokości 1% od wartości transakcji.

Kryptowaluta a podatki w Polsce

Dochód uzyskany ze sprzedaży kryptowalut należy rozliczać w ujęciu rocznym. W Polsce nie płaci się więc podatku w trakcie trwania roku podatkowego. Osoby zajmujący się niezależnym handlem kryptowalutami  powinny dokumentować transakcje pamiętając przy tym, że nie można dokonać zakupu kryptowalut w ramach prowadzonej działalności gospodarczej i rozliczać go z przychodami z działalności gospodarczej. Z zapisów musi wynikać powiązanie przychodu z poniesionymi kosztami, a także nadwyżka kosztów nad przychodami.

Przychody i koszty poniesione z tytułu obrotu kryptowalutami rozliczyć należy w PIT-38 za ich źródło przyjmując kapitały pieniężne, pamiętając przy tym, że przychodu z obrotu kryptowalutami nie można łączyć z przychodami ze sprzedaży akcji i innych praw finansowych. Zasada ta znajduje również zastosowanie, gdy idzie o koszty i nadwyżkę kosztów ponad przychody.

W Polsce kryptowalutę uznaję się na prawo majątkowe, więc obrót nią opodatkowany jest 19%. Opodatkowaniu podlega tzw. „czysta wartość dochodu”. W deklaracji podatkowej należy wyliczyć podatek od różnicy ze wszystkich transakcji kryptowalutami w trakcie roku podatkowego. Podatek płatny jest nie później niż do końca kwietnia roku następującego po rozliczanym roku podatkowym. Przychodami z zysków kapitałowych w przypadku kryptowalut są przychody z wymiany kryptowaluty na środek płatniczy, towar, usługę lub prawo majątkowe inne niż kryptowaluta lub z regulowania innych zobowiązań walutą wirtualną. Opodatkowaniu podlega zatem transakcja sprzedaży lub zamiany, a za datę rozpoznania przychodu uważamy datę uznania rachunku bankowego na giełdzie kryptowalut. Nie rozlicza się w chwili uzyskania przychodu różnic kursowych.

Z uwagi na ciągłe zmiany prawne bardzo możliwe, że w każdym z wymienionych wyżej państw sytuacja może szybko się zdezaktualizować. Pozostaje tylko mieć nadzieję, że zmiany będą korzystne dla użytkowników i inwestorów kryptowalutowych.